Cựu lãnh đạo đối lập Cam Bốt, Sam Rainsy.
Trước tiên, ông Sam Rainsy nhìn nhận Thỏa thuận Paris năm 1991 đã cho phép tái lập hòa bình và trong một chừng mực nào đó là tiến trình dân chủ hóa tại Cam Bốt. Tuy nhiên, ông cũng lấy làm tiếc là cộng đồng quốc tế, dưới sức ép của Trung Quốc, đã không đưa thuật ngữ « diệt chủng » vào trong thỏa thuận, để lên án Khmer Đỏ thảm sát hàng triệu người Cam Bốt dưới thời Pol Pot.
Thời gian gần đây, tình hình chính trị Cam Bốt có những biến đổi nhanh chóng. Đảng đối lập bị giải thể, lãnh đạo Kem Sokha bị khởi tố vì tội phản quốc với cáo buộc âm mưu lật đổ chính phủ với sự hỗ trợ của Hoa Kỳ, bản thân ông Sam Rainsy cũng phải chạy trở về Pháp sống lưu vong..., nhưng ông vẫn hy vọng mọi việc sẽ có thay đổi. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định tạm thời chưa trở về nước vì e sợ cho sự an toàn của chính bản thân.
Hoa Kỳ từng cam kết hỗ trợ tài chính cho Cam Bốt để tổ chức bầu cử lập pháp, dự kiến diễn ra vào tháng 7/2018. Thế nhưng, trước những diễn biến gần đây, Nhà Trắng thông báo ngưng chương trình hỗ trợ này. Câu hỏi đặt ra liệu đấy có là một phương pháp tốt hay là nên làm như Pháp và Anh Quốc là chỉ lên án mà không trừng phạt ?
Về điểm này, ông Sam Rainsy cho rằng phương Tây không nên chỉ dừng ở việc lên án mà còn phải đi xa hơn. Chẳng hạn như không nên hỗ trợ cơ quan bầu cử mà ông cho là vô nghĩa. Đối với ông, một cuộc bầu cử mà không có đối lập là một trò hề. Hơn nữa, phương Tây nên có nhiều áp lực dưới nhiều hình thức nhắm vào cá nhân các lãnh đạo : từ chối cấp visa nhập cảnh, tịch biên tài sản có được tham nhũng, từ buôn lậu, phá rừng...
Cựu lãnh đạo đối lập Cam Bốt cho rằng nhiều hồ sơ quốc tế lớn như Afghanistan, Irak, Trung Quốc hay Bắc Triều Tiên đã khiến cộng đồng quốc tế lơ là với Cam Bốt. Theo ông, Cam Bốt tuy nhỏ bé, nhưng cũng đáng để quốc tế dành chút sự quan tâm do việc Phnom Pênh đang dần đi theo quỹ đạo của Bắc Kinh. Một việc mà ông Sam Rainsy đánh giá là có thể để lại nhiều hệ quả nghiêm trọng cho hòa bình khu vực.
Đây cũng là điểm được các phóng viên RFI, TV5 và Le Monde đặc biệt quan tâm, muốn biết quan điểm của Sam Rainsy về việc Trung Quốc đã trở thành đối tác kinh tế, tài chính và nhà đầu tư hàng đầu tại Cam Bốt, trong khi mà ảnh hưởng của Việt Nam lên xứ Chùa Tháp này vẫn chưa hề suy giảm.
RFI Tiếng Việt xin lược dịch lại một phần phỏng vấn liên quan đến mối quan hệ phức tạp mà Cam Bốt đang duy trì với Việt Nam và Trung Quốc.
RFI, TV5, Le Monde : Thủ tướng Hun Sen mới đây có chuyến thăm Bắc Kinh. Phải chăng mối quan hệ ưu tiên này sẽ giúp Cam Bốt thoát được mọi áp lực đến từ châu Âu và Mỹ ?
Sam Rainsy: « Tôi nghĩ là mối quan hệ nhân – quả sẽ như sau : Bởi vì Hun Sen đã vi phạm nghiêm trọng nhân quyền, ông ấy đã cho giải tán đảng đối lập, Cam Bốt không còn là một nền dân chủ. Hun Sen bị phương Tây lên án và cảm thấy bị cô lập nên ông ấy không còn lựa chọn nào khác là xích lại gần và tìm cách dựa vào Trung Quốc. Một kịch bản gần giống như dưới thời Pol Pot. Khmer Đỏ đã giết chết hàng triệu người dân. Dĩ nhiên họ bị cả thế giới cô lập, ngoại trừ Trung Quốc, vốn dĩ không màng đến chuyện nhân quyền. »
Trung Quốc là do độc đảng cai trị. Phải chăng Hun Sen cũng đang hướng theo mô hình này ?
« Chính xác. Trung Quốc dường như mang đến cho Hun Sen cùng một kiểu mô hình. Nhưng có một điểm khác biệt. Bởi vì Trung Quốc có một mô hình chủ nghĩa chuyên chế "khai sáng", còn tại Cam Bốt chủ nghĩa chuyên chế của Hun Sen là "ngu muội" (…)
Nghĩa là tại Trung Quốc các nhà lãnh đạo họ có học thức hơn, nội bộ đảng có sự thống nhất, và cứ mỗi 5 hay 10 năm thì lãnh đạo thay đổi. Trong khi đó, Hun Sen cầm quyền từ 32 năm nay, đảng của ông lãnh đạo đất nước từ 38 năm qua. Chẳng có một sự đổi mới gì cả. Và ông ấy cũng không chấp nhận bất cứ ý kiến thay đổi nào. Đấy chẳng phải ngu muội là gì ».
Ở đây có một sự nghịch lý. Trong các chiến dịch tranh cử, nhất là vào năm 2013, ông đã cáo buộc chính quyền Pnom Pênh lúc bấy giờ là thần phục, là bị Việt Nam mua chuộc. Nhưng giờ đây ông lại cáo buộc Hun Sen thần phục Trung Quốc. Điều này không mấy tương thích. Bởi vì Bắc Kinh và Hà Nội gần như đang đối đầu nhau, chủ yếu trong hồ sơ Biển Đông. Vậy chính quyền Cam Bốt hiện nay là thần phục ai, Trung Quốc hay là Việt Nam ?
« Hun Sen hiện đang đánh đu giữa hai phe. Đây là một trò nguy hiểm. Ông ấy đang tìm cách dàn xếp với cả hai bên. Nhưng vì do cố đánh đu giữa hai phía nên sẽ có ngày ông ấy ngã đau. Cựu hoàng Norodom Sihanouk đã từng cho là Cam Bốt nằm dưới sự quản lý của Trung Quốc và Việt Nam. Nhưng điều này nguy hiểm. Bởi vì một khi căng thẳng giữa Hà Nội và Bắc Kinh gia tăng, vị thế của Hun Sen sẽ khó mà giữ được ».
Trong suốt chiến dịch vận động tranh cử, ông thường cáo buộc người Việt Nam là đến cướp công ăn việc làm, phá rừng tại Cam Bốt. Phải chăng đất nước của ông đang chịu một hình thức xâm chiếm nào đó từ Việt Nam ? Liệu những phát biểu đó mang tính chất dân tộc chủ nghĩa, thậm chí là bài người Việt của ông có thể dẫn đến bạo động hay không ?
« Không hẳn như thế. Người Cam Bốt là một dân tộc hiếu hòa. Từ hơn 20 năm qua chưa bao giờ có những hành động bạo lực xuất phát từ tình trạng phân biệt chủng tộc cả. Nhưng có một dạng bạo động chính trị dai dẳng mãnh liệt. Ở đây tôi muốn nói là Trung Quốc và Việt Nam đang chia nhau kiểm soát Cam Bốt.
Hà Nội kiểm soát Pnom Pênh chủ yếu trên phương diện quân sự, bởi vì có rất nhiều cố vấn quân sự Việt Nam nhan nhản khắp nơi. Hà Nội còn triển khai cả một đội quân quan trọng nằm dọc theo biên giới và tại một số vùng thuộc Cam Bốt. Do đó, ảnh hưởng Việt Nam về mặt quân sự lên Cam Bốt là điều không thể chối cãi.
Ngược lại, Trung Quốc lại có tầm ảnh hưởng tài chính đáng kể. Đó là nhà đầu tư lớn nhất. Trên bình diện chính trị, Hun Sen ngày càng xích lại gần với Bắc Kinh hơn. Ông đã phá vỡ tình liên đới của khối ASEAN trong tranh chấp Biển Đông và ông ấy đã ủng hộ Trung Quốc để cho nước này không tôn trọng Công ước Quốc tế về luật biển. »
Theo ông đâu là giải pháp cho Cam Bốt ? Ngoảnh mặt với cả Trung Quốc lẫn Việt Nam ?
« Không phải. Giải pháp duy nhất có thể nhắm đến là một nước Cam Bốt trung lập và độc lập. Cam Bốt phải thoát khỏi tầm ảnh hưởng tai hại từ Việt Nam cũng như là Trung Quốc ».
Liệu Cam Bốt có thể thoát được cuộc chơi tranh giành ảnh hưởng của những nước lớn đó hay không ?
« Trong chính trị nên biến những gì cần thiết thành điều có thể ».
Hoa Kỳ phải có phản ứng như thế nào đối với Cam Bốt ?
« Trong khu vực này hiện nay đang có những biến đổi sâu sắc về địa chính trị. Việt Nam và Hoa Kỳ đã trở thành đồng minh. Họ làm đồng minh với nhau là để chống Trung Quốc. Điều đó đã làm thay đổi diện mạo khu vực. Khi Cam Bốt phải khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế để tồn tại và bảo vệ nền độc lập và chủ quyền quốc gia, thì cũng nên tính đến diện mạo địa chính trị này »
Như vậy là những phát biểu của ông nhắm vào Việt Nam có thể bị chuyển hướng ?
« Nó có khả năng bị chuyển hướng nếu như tình hình chính trị có tiến triển. Như vậy, lập trường của chúng tôi và những phát biểu của chúng tôi cũng phải thay đổi theo để bảo vệ bằng mọi giá các lợi ích quốc gia. »
Nhưng hiện nay đất nước của ông không có chiến tranh. Có thể chính vì vậy mà quốc tế không nói đến gì nhiều về Cam Bốt, bởi vì trong trước mắt Cam Bốt đang trong một thế cân bằng tạm thời với các nước láng giềng có đường biên giới chung như Thái Lan, Việt Nam. Tất cả đều cho thấy có sự cân bằng bấp bênh ?
« Có một cuộc chiến mà không ai nói đến đó là cuộc chiến mà Hun Sen đang tiến hành chống lại chính người dân của mình. Cam Bốt tiêu tốn nhiều kinh phí cho an ninh quốc gia, nhưng trên thực tế, binh sĩ Cam Bốt không được bố trí dọc theo các vùng biên giới mà được huy động để trấn áp người dân. Tình trạng này cần phải được quan tâm đến sao nền dân chủ lấy lại được quyền tại Cam Bốt ».
Cuộc phỏng vấn diễn ra tại trụ sở của đài Radio France Internationale với sự tham gia của các phóng viên Françoise Joly (TV5 Monde), Christophe Ayad (báo Le Monde) và Sophie Malibeaux (RFI).
0 Nhận xét